Amerykański, oddolny ruch społeczny, znany pod nazwą Tea Party, analizowany jest i omawiany w Europie, w tym w Polsce,  gdzie wciąż istnieje potencjał do rozbudzenia rewolucji konserwatywnej, w której – co zrozumiałe –  tradycyjne wartości traktowane są jako klucz do ewentualnego przeszczepiania fenomenu amerykańskich, republikańskich społeczników.

/fot. Anna Kolasińska/

Herbaciani pojawili się w USA w 2009 roku za rządów poprzedniego prezydenta, Georga W. Busha,  na fali protestów wobec polityki administracyjnej Waszyngtonu, w czasach kiedy widmo kryzysu ekonomicznego powoli zaglądało w oczy amerykańskiej gospodarce. I chociaż dzisiaj Tea Party umacnia się jako oddolny, opozycyjny ruch republikański, skupiający się na krytyce  politycznych i gospodarczych decyzji Baracka Obamy, to  jednocześnie jest   próbą odzyskania władzy przez Republikanów.

     Dynamika tego procesu  wskazuje jednocześnie na fakt,  że ktokolwiek by nie zasiadał na prezydenckim fotelu w Waszyngtonie, to dzisiaj amerykański  ruch społeczny  funkcjonuje i odnosi sukcesy na fali strachu i frustracji wobec oficjalnej władzy. Oczywiście w konkretnych okolicznościach politycznych, za herbacianymi stoją  polityczne idee, czyli wolność gospodarcza, odzyskanie statusu mocarstwa globalnego, wolność jednostki, brak podatków, kapitalizm a nie socjalizm, itp. Jak z tego wynika, są to doraźne cele, ograniczające się do tego co tu i teraz. Jednak to co jest istotą tego społecznego ruchu wyrasta z  kryzysu zaufania do establishmentu, na tyle poważnego kryzysu, że dzisiaj staje się on pożywką dla wielu osób, w tym w Polsce, próbującą łączyć globalną, może nawet cywilizacyjną niechęć do współczesnej oficjalnej polityki z doraźną, zależną od szerokości geograficznej, krytyką oficjalnej władzy i postpolityki, którą uprawia. 

     Polska fascynacja ruchem jest wynikiem odwiecznego, regionalnego marzenia o wielkim, społecznym zrywie, obywatelskiej aktywności, która oprze swój wizerunek o chrześcijańskie, konserwatywne i wolnościowe tradycje. Mieliśmy kiedyś ,,Solidarność” czyli marzenie o integracji przez społeczeństwo, które to marzenie po 1989 roku zostało zepchnięte na margines, a organizacja społeczeństwa została przejęta przez dwa czynniki: polityczny (partie, instytucje demokratyczne, państwo) oraz ekonomiczny (wolny rynek). Jak z tego wynika oddolny ruch społeczny może pojawić się tylko w oparciu o kryzys polityczny i ekonomiczny i dopiero potem może zacząć się konstytuować, dobierając dowolne hasła w zależności od politycznej i ekonomicznej sytuacji.

     Marzenie o wielkim ruchu społecznym zapewne jest przedmiotem rozmyślań pod każdą szerokością geograficzną. Co zrobić, jak zrobić, żeby społeczeństwo się zaktywizowało, przebudziło, włączyło w życie społeczne, polityczne, ekonomiczne (np. proponując konkretne rozwiązania ustawodawcze).

     Wygląda to dość karykaturalnie i przypadkowo, kiedy zaglądając na stronę Salonu 24 czytamy inicjacyjne ogłoszenie: Rozpoczynamy tworzenie nowego ruchu społecznego – Polska Tea Party (1). Możemy więc za namową pomysłodawców zajrzeć sobie jeszcze na popularny, społecznościowy portal (2)  i kliknąć ,,lubię to” i dzięki temu dowiemy się, że od października 2010 roku polskie marzenie o oddolnym ruchu społecznym ma już poparcie niespełna tysiąca osób [sic!].

     Jak na ponad 30 milionów mieszkańców odgórne organizowanie oddolnego ruchu społecznego wydaje się nadal zajęciem hobbystycznym. I jeżeli przyjąć, że fundamentalną zasadą wszelkiego oddolnego ruchu jest niezadowolenie społeczne, to – prawdę mówiąc – jeżeli nie pojawi się ono w sposób naturalny, może zaistnieć tylko wtedy, kiedy ujawni  się na scenie destrukcyjna, populistyczna zmasowana krytyka obecnego układu politycznego, gospodarczego i społecznego. Kilka takich zrywów w ostatnim dwudziestoleciu mieliśmy  okazję zaobserwować, czego przykładem są Stanisław Tymiński, Samoobrona, Liga Polskich Rodzin – żeby podać te najjaskrawsze przypadki populizmu, które pociągnęło za sobą tłumy.

     Dzisiaj – skoro nadal nie ma odpowiedniego podłoża dla zrywu oddolnego na miarę ruchu solidarnościowego – można jedynie świadomie wprowadzać  do debaty publicznej destrukcyjne akcenty, licząc, że społeczeństwo da się złapać na haczyk. Ale wciąż będzie to sterowane i oparte na mechanizmie, który dzisiaj w Polsce jest dominujący, czyli, że społeczeństwo jest organizowane odgórnie.

     Oddolne inicjatywy obserwowane są oczywiście przede wszystkim  na szczeblu lokalnym i to one mogą przynieść w przyszłości jakąś namiastkę ruchu społecznego. Mogą, gdyby nie fakt, że dzisiaj w polskiej debacie nad społeczeństwem obywatelskim (patrz: debata z 2010 roku, zorganizowana przez Fundację Batorego), dominuje przeświadczenie o projekcie, który się nie sprawdził i wymaga nowego otwarcia, uwzględniając niechęć obywateli w normalnych warunkach do większego, społecznego zaangażowania.

     Wbrew pozorom więc marzenie o ruchu społecznym na skalę tego, co dzisiaj dzieje się w USA za sprawą Tea Party, w Polsce może urzeczywistnić  się tylko za sprawą jakiegoś kataklizmu gospodarczego i politycznego. I to jest zdaje się mniej lub bardziej uświadomiona przesłanka, która  pozwala zwierać szeregi w oczekiwaniu na jakiś krach i jest gotowa zaistnieć w nowej rzeczywistości.  Brzmi to pewnie równie nieprawdopodobnie jak marzenie o wielkim zrywie społecznym, ale warto temu zjawisku przyjrzeć się dokładniej, omawiając je na konkretnych przykładach  Ale o tym przy okazji kolejnego spotkania na łamach Nektultury.

Rafał Klan

– – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – –

1.   http://polskateaparty.salon24.pl/243651,polska-tea-party manifest-programowy

2.   http://www.facebook.com/PolskaTeaPartyv=wall#!/PolskaTeaParty?sk=info